Hỏi: Thưa Luật sư, pháp luật Việt Nam có những chế tài nào liên quan tới hành vi ngoại tình và hành vi vi phạm chế độ hôn nhân 1 vợ 1 chồng?
Luật sư đáp:
Theo pháp luật Việt Nam, cụ thể là Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, ngoại tình có thể dẫn đến các chế tài sau:
1. Chế tài dân sự:
Hành vi ngoại tình là một trong những căn cứ để yêu cầu ly hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Nếu ngoại tình dẫn đến sự rạn nứt nghiêm trọng trong hôn nhân, tòa án có thể quyết định cho ly hôn, phân chia tài sản và quyền nuôi con, tùy thuộc vào hoàn cảnh.
Người có hành vi ngoại tình có thể bị buộc phải bồi thường thiệt hại nếu hành vi này gây ra tổn thất về tinh thần cho người vợ/chồng hợp pháp.
2. Xử phạt hành chính:
Theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP, người có hành vi ngoại tình (cụ thể là vi phạm chế độ một vợ một chồng) có thể bị phạt tiền từ 3.000.000 đến 5.000.000 đồng nếu đã có vợ/chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác.
3. Chế tài hình sự:
Theo Điều 182 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội vi phạm chế độ một vợ một chồng như sau:
Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng
1. Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn;
b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát;
b) Đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó.
-
Hỏi: hành vi chung sống như vợ chồng được hiểu như thế nào?
Luật sư đáp:
Hành vi "chung sống như vợ chồng" theo pháp luật Việt Nam thường được hiểu là việc hai người có quan hệ tình cảm và sinh hoạt với nhau như vợ chồng, dù không đăng ký kết hôn hoặc một trong hai đã có vợ/chồng hợp pháp.
Pháp luật không quy định rõ ràng một định nghĩa cụ thể cho thuật ngữ này, nhưng theo các hướng dẫn của Tòa án và cơ quan nhà nước, để xác định hành vi "chung sống như vợ chồng," cần dựa vào các yếu tố thực tế sau:
1. Sống chung và sinh hoạt hàng ngày
Hai người có hành vi sinh hoạt chung, như ăn ở, chăm sóc lẫn nhau, chia sẻ cuộc sống và trách nhiệm như một cặp vợ chồng thực thụ.
2. Xác nhận từ cộng đồng xung quanh
Hành vi này được người thân, hàng xóm, hoặc cộng đồng xã hội công nhận hoặc biết đến, coi họ như vợ chồng. Họ có thể xuất hiện cùng nhau tại các sự kiện xã hội với tư cách là một cặp đôi, hoặc chia sẻ trách nhiệm trong các quyết định chung của cuộc sống.
3. Có con chung hoặc tài sản chung
Việc chung sống có thể được chứng minh rõ hơn khi hai người có con chung hoặc cùng sở hữu tài sản, nhà cửa.
Việc "chung sống như vợ chồng" khi một trong hai người đã có vợ/chồng hợp pháp là vi phạm chế độ một vợ một chồng và có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 182 Bộ luật Hình sự 2015.
Hỏi: Nếu ở đây hành vi ngoại tình là lén lút và không đáp ứng 3 điều kiện như trên. Vậy có gọi là chung sống như vợ chồng được không?
Luật sư đáp:
Nếu hành vi ngoại tình là lén lút và không đáp ứng các điều kiện như sống chung, sinh hoạt hàng ngày, được cộng đồng xung quanh xác nhận, hoặc không có con chung hay tài sản chung, thì hành vi này không được coi là chung sống như vợ chồng theo nghĩa pháp lý.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, việc "chung sống như vợ chồng" đòi hỏi phải có các dấu hiệu thể hiện việc hai người có cuộc sống gắn bó như một cặp vợ chồng thực sự, và điều này phải được công nhận hoặc biết đến trong cộng đồng. Nếu mối quan hệ ngoại tình chỉ là lén lút, không công khai và không có sự chung sống lâu dài hay các yếu tố xã hội khác, thì không đáp ứng đủ các yếu tố để bị coi là hành vi chung sống như vợ chồng.
Hỏi: theo quy định xử phạt hành chính thì cũng chỉ xử lý hành vi có tình tiết sống chung như vợ chồng. Ở đây hành vi ngoại tình lén lút không đáp ứng hành vi sống chung như vợ chồng. Theo đó thì không thể xử lý, tư duy như vậy hợp lý không?
Luật sư đáp:
Tư duy rằng hành vi ngoại tình lén lút không đủ điều kiện để bị xử phạt hành chính vì không đáp ứng các yếu tố của "chung sống như vợ chồng" là hợp lý theo quy định pháp luật hiện hành.
Cụ thể, Nghị định 82/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình quy định xử phạt đối với hành vi vi phạm chế độ một vợ một chồng, nhưng điều này thường áp dụng khi có hành vi "chung sống như vợ chồng" với người khác mà không đăng ký kết hôn hoặc vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng.
Vì vậy, nếu hành vi ngoại tình chỉ là lén lút, không có các dấu hiệu như sống chung hàng ngày, được cộng đồng biết đến, hoặc có con chung/tài sản chung, thì không đáp ứng đầy đủ các điều kiện để bị coi là "chung sống như vợ chồng" theo pháp luật. Do đó, hành vi này không thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định về xử phạt hành chính trong trường hợp vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng.
Tuy nhiên, ngoại tình lén lút có thể vẫn là căn cứ để yêu cầu ly hôn hoặc bị phê phán về mặt đạo đức xã hội, nhưng về mặt pháp lý, việc xử lý hành chính hoặc hình sự thường yêu cầu phải có yếu tố "chung sống như vợ chồng" để đủ căn cứ xử phạt.
Hỏi: như vậy kết luận lại là hành vi ngoại tình lén lút, không đáp ứng tình tiết sống chung như vợ chồng thì không thể bị xử lý hình sự hay xử phạt hành chính được, đúng không?
Luật sư đáp:
Đúng vậy, hành vi ngoại tình lén lút, không đáp ứng tình tiết "chung sống như vợ chồng" sẽ không bị xử lý hình sự hoặc xử phạt hành chính theo các quy định pháp luật hiện hành về vi phạm chế độ một vợ một chồng.
Cụ thể:
1. Xử phạt hành chính: Theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP, hành vi vi phạm chế độ một vợ một chồng chỉ bị xử phạt hành chính nếu có tình tiết "chung sống như vợ chồng". Nếu hành vi chỉ là ngoại tình lén lút mà không có yếu tố chung sống thường xuyên, không được cộng đồng biết đến, thì không đủ căn cứ để xử phạt hành chính.
2. Xử lý hình sự: Điều 182 Bộ luật Hình sự 2015 cũng yêu cầu phải có hành vi "chung sống như vợ chồng" và gây hậu quả nghiêm trọng, như phá vỡ hôn nhân gia đình hoặc các thiệt hại đáng kể, mới có thể truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu hành vi chỉ là ngoại tình lén lút mà không có các yếu tố này, thì không đủ điều kiện để xử lý hình sự.
Vì vậy, hành vi ngoại tình lén lút không thỏa mãn các yếu tố pháp lý cần thiết để bị xử phạt theo các quy định hành chính hay hình sự.
Độc giả: Vô cùng cám ơn Luật sư ạ!
Xem thêm: Dịch vụ ly hôn có yếu tố nước ngoài