· Tác giả: Luật sư Nguyễn Văn Thành · Bình luận pháp lý · 11 phút đọc
Quy định về làm việc theo ca liên tục
Hiện nay, làm việc theo ca liên tục là gì và quy định về ca làm việc như thế nào cho phù hợp với quy định của pháp luật là vấn đề nhiều doanh nghiệp quan tâm.


Hôm nay, Có bạn HR gửi ảnh và hỏi Luật sư nội dung về thời giờ nghỉ ngơi như sau:
“Em chào Luật sư, Công ty em đang bị thanh tra, cán bộ thanh tra báo là bên em chưa tính đủ thời giờ nghỉ ngơi vào thời giờ làm việc được hưởng lương. Em đã đối chiếu Điều 109 Bộ luật lao động 2019 và Điều 58 Nghị định 145/2020/NĐ-CP nhưng chưa biết điều chỉnh như thế nào cho đúng quy định của luật. Luật sư tư vấn giúp em với ạ.”
Luật sư trả lời câu hỏi trên như sau:
Cách công ty quy định thời giờ làm việc như vậy trong nội quy thì dễ bị áp dụng ngay tiêu chuẩn của “Làm việc theo ca liên tục”. Theo đó thì thanh tra kết luận trong trường hợp của Công ty bạn là đúng. Hãy cùng Luật sư tìm hiểu quy định về “Làm việc theo ca liên tục” để hiểu rõ hơn về kết luận này của thanh tra lao động.
1. Thời gian nghỉ giữa giờ, nghỉ giải lao có được tính vào thời giờ làm việc không?
Căn cứ Điều 109 Bộ luật lao động 2019 quy định về nghỉ trong giờ làm việc như sau
Điều 109. Nghỉ trong giờ làm việc
1. Người lao động làm việc theo thời giờ làm việc quy định tại Điều 105 của Bộ luật này từ 06 giờ trở lên trong một ngày thì được nghỉ giữa giờ ít nhất 30 phút liên tục, làm việc ban đêm thì được nghỉ giữa giờ ít nhất 45 phút liên tục.
Trường hợp người lao động làm việc theo ca liên tục từ 06 giờ trở lên thì thời gian nghỉ giữa giờ được tính vào giờ làm việc.
2. Ngoài thời gian nghỉ quy định tại khoản 1 Điều này, người sử dụng lao động bố trí cho người lao động các đợt nghỉ giải lao và ghi vào nội quy lao động.
Như vậy, nghỉ giải lao (theo quy định của Bộ luật lao động 2012 gọi là nghỉ ngắn) thì buộc phải ghi vào nội quy lao động và theo Điều 58.2 - Nghị định 145/2020/NĐ-CP thì nghỉ giải lao sẽ được tính vào thời giờ làm việc.
Còn nghỉ giữa giờ thì căn cứ quy định tại Điều 58.1, 64.2 - Nghị định 145/2020/NĐ-CP, chỉ tính vào thời giờ làm việc nếu công ty tổ chức làm việc theo CA LIÊN TỤC từ 6h trở lên.
Luật sư xin phép không trích dẫn cụ thể các điều khoản trên vì bài viết này Luật sư muốn nhấn mạnh vào vấn đề “làm việc theo ca liên tục”.
2. Làm việc theo ca liên tục được hiểu như thế nào?
Căn cứ Điều 63.3 Nghị định 145/2020/NĐ-CP quy định về ca làm việc như sau:
Điều 63. Ca làm việc và tổ chức làm việc theo ca
1. Ca làm việc là khoảng thời gian làm việc của người lao động từ khi bắt đầu nhận nhiệm vụ cho đến khi kết thúc và bàn giao nhiệm vụ cho người khác, bao gồm cả thời gian làm việc và thời gian nghỉ giữa giờ.
2. Tổ chức làm việc theo ca là việc bố trí ít nhất 02 người hoặc 02 nhóm người thay phiên nhau làm việc trên cùng một vị trí làm việc, tính trong thời gian 01 ngày (24 giờ liên tục).
3. Trường hợp làm việc theo ca liên tục để được tính nghỉ giữa giờ vào giờ làm việc quy định tại khoản 1 Điều 109 của Bộ luật Lao động là trường hợp tổ chức làm việc theo ca quy định tại khoản 2 Điều này khi ca làm việc đó có đủ các điều kiện sau:
a) Người lao động làm việc trong ca từ 06 giờ trở lên;
b) Thời gian chuyển tiếp giữa hai ca làm việc liền kề không quá 45 phút.
Theo quy định này thì yếu tố mấu chốt để xác định ca liên tục là “2 ca (người/nhóm người) thay phiên nhau làm việc trên cùng một vị trí trong ngày” và “thời gian chuyển tiếp giữa 2 ca liền kề không quá 45 phút”.
3. Yếu tố thời gian chuyển tiếp giữa 2 ca tính từ mốc thời gian nào?
Câu hỏi này có thể coi là yếu tố sống còn với các nhà máy sản xuất. Bởi chỉ 1 kết luận mốc thời gian thôi là thay đổi vận mệnh, mỗi tháng Doanh nghiệp có phải chi trả thêm cả chục tỷ đồng không cũng chỉ bởi 1 kết luận này.
Phương án 1: Thời gian chuyển tiếp tính từ mốc thời giờ làm việc chính thức được ghi trong nội quy lao động/hợp đồng lao động
Nếu theo phương án này, Doanh nghiệp quy định thời giờ làm việc ca ngày từ 8h-17h, ca đêm từ 20h-5h sáng hôm sau là sẽ không bao giờ bị coi là ca làm việc liên tục. Do thời gian chuyển tiếp giữa ca ngày và ca đêm là 3h, đương nhiên đã vượt quá 45 phút theo định nghĩa ca liên tục nêu trên.
Phương án 2: Thời gian chuyển tiếp tính cả mốc thời gian làm thêm giờ (OT)
Theo phương án này, nếu Doanh nghiệp làm việc tới 17h và tổ chức làm thêm tới 20h hằng ngày, sau đó ca đêm bắt đầu từ 20h và tiếp tục OT tới 8h sáng hôm sau thì đủ điều kiện để xác định đây là làm việc theo ca liên tục.
Hiện tại, không may cho Doanh nghiệp là Bộ lao động đang xác nhận bằng miệng và trả lời trực tiếp cho Doanh nghiệp theo phương án 2. Tức là sẽ xác định cả mốc thời gian làm thêm giờ để xác định có phải là làm việc theo ca liên tục hay không. Nội dung này đã được Bộ lao động xác nhận trong 1 buổi hội thảo với 1 Doanh nghiệp lớn (Luật sư xin phép giấu tên).
4. Căn cứ để Bộ Lao động xác định ca liên tục cần tính cả thời gian làm thêm giờ?
Thứ nhất, căn cứ Điều 63.1 Nghị định 145/2020/NĐ-CP thì “Ca làm việc là khoảng thời gian làm việc của người lao động từ khi bắt đầu nhận nhiệm vụ cho đến khi kết thúc và bàn giao nhiệm vụ cho người khác”.
Vậy, thời gian làm việc có bao gồm thời gian làm thêm không?
Căn cứ khoản 1 Điều 107 Bộ luật lao động 2019 quy định về làm thêm giờ như sau:
Điều 107. Làm thêm giờ
1. Thời gian làm thêm giờ là khoảng thời gian làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường theo quy định của pháp luật, thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động.
Như vậy, theo quy định này thì thời gian làm thêm giờ cũng là thời gian làm việc. Chỉ khác là nó nằm ngoài thời giờ làm việc bình thường.
Thứ hai, ý nghĩa của việc tăng phúc lợi với ca liên tục?
Tại sao làm việc theo ca liên tục lại được tính thời gian nghỉ giữa giờ vào thời giờ làm việc? Nhìn ngay vào từ “liên tục”, ta có thể thấy tính chất không ngừng nghỉ của ca làm việc. Thật vậy, làm việc theo ca liên tục thường sẽ rất mỏi mệt, 2 người/nhóm người sẽ thay phiên nhau làm việc liên tục mà không nghỉ, quyết tâm không cho máy nghỉ.
Thực tế, theo giới hạn chịu đựng của cơ thể con người, hầu như con người sẽ không thể làm việc liên tục >6h được, theo đó bắt buộc phải bố trí thời gian nghỉ giữa giờ nạp năng lượng trước khi tiếp tục công việc. Như vậy, thời gian nạp năng lượng trước khi tiếp tục vào guồng máy nên được tính là thời giờ làm việc. Hợp lý chứ nhỉ?
Vì các lý do trên, với tính chất khắc nghiệt của ca làm việc liên tục, nhà làm luật mới cân nhắc để tăng phúc lợi cho các đối tượng này. Theo đó, thời gian nghỉ giữa giờ ít nhất 30 phút với ca ngày, 45 phút với ca đêm sẽ phải được xác định là thời giờ làm việc và được trả lương.
Với các phân tích trên, những trường hợp Doanh nghiệp tổ chức OT triền miên, liên tục vài tháng, ngày nào Người lao động cũng phải làm tới 20h tối và 8h sáng ngày hôm sau, thực tế nó đâu khác gì ca liên tục? Nếu luật không tính mốc thời gian làm thêm để xác định làm việc theo ca liên tục, và theo đó không tính nghỉ giữa giờ vào giờ làm việc cho Người lao động thì có vẻ bất công nhỉ? Bất công thật!
5. Khó khăn khi xác định ca liên tục bao gồm cả thời gian làm thêm?
Nói đi cũng phải nói lại, đồng ý chấp nhận rồi sao? Khi đã chấp nhận cách xác định ca liên tục căn cứ vào thời gian làm thêm, Người sử dụng lao động thực tế gặp không ít khó khăn trong việc triển khai, tính toán, áp dụng chế độ cho NLĐ, ví dụ như các trường hợp sau:
- Một tháng công ty chỉ tố chức 10 ngày không liên tiếp OT tới 20h và 8h sáng hôm sau thôi, còn lại thì về đúng giờ. Vậy có xác định là ca liên tục? HR tính công sẽ rất loạn đấy!
- Khi OT chỉ có ca ngày làm tới 20h thôi, còn ca đêm thì về từ 5h như thời giờ làm việc bình thường. Vậy có phải ca liên tục không? Ca đêm được hưởng chế độ không? Có tạo ra sự bất công, ganh tị giữa các ca không?
- Khi có 2 nhóm cùng đứng vị trí, trong nhóm lại có Người lao động nghỉ và thay bằng Người lao động khác, việc đảo nhân lực diễn ra thường xuyên, tính toán chế độ cho họ như thế nào?
Mặc dù Luật sư có thể trả lời được các câu hỏi trên, nhưng chắc nó cũng không phải phương án toàn diện và quan trọng hơn, Luật sư biết Người sử dụng lao động thực tế đang gặp nhiều khó khăn khi áp dụng điều này.
Do vậy, chắc Luật sư phải nhường việc trả lời cho độc giả và Bộ lao động, Bộ Nội vụ hay Bộ gì đó sau này..
6. Giải quyết thế nào khi Doanh nghiệp bị xác định là đang làm việc theo ca liên tục?
Để giải bài toán làm việc theo ca liên tục như Doanh nghiệp của bạn, Luật sư tư vấn như sau:
6.1. Không nên ghi thời gian OT cố định vào Nội quy lao động
Việc Doanh nghiệp quy định như vậy thì không khác gì mua dây buộc mình. Bởi thực tế, việc OT sẽ phụ thuộc vào nhu cầu của Doanh nghiệp và Người lao động mà Doanh nghiệp cũng đừng quên rằng Người lao động hoàn toàn có quyền từ chối làm thêm giờ nếu không có nhu cầu.
6.2. Sắp xếp thời gian OT chuyển tiếp giữa các ca làm việc lớn hơn 45 phút
Nếu vẫn buộc phải tổ chức OT, Doanh nghiệp hãy cố gắng sắp xếp các ca làm việc cách nhau lớn hơn 45 phút bao gồm cả thời gian OT. Ví dụ ca ngày làm từ 8h tới 17h, OT tới 19h. Ca đêm làm từ 20h tới 5h sáng ngày hôm sau, OT tới 7h sáng.
6.3. Cân nhắc sắp lại lại khung thời gian nghỉ giải lao
Nếu Doanh nghiệp vẫn phải tổ chức OT tối đa như vậy, hãy giảm thời gian nghỉ giải lao xuống, bởi pháp luật không hề có quy định thời gian nghỉ giải lao tối thiểu là bao nhiêu. Do đó, Doanh nghiệp có thể điều chỉnh thời gian nghỉ giải lao mỗi đợt là 5 phút thay vì 15 phút như cũ. Như vậy một ngày Doanh nghiệp đã “tiết kiệm” được 20 phút để bổ sung vào thời gian nghỉ giữa giờ.
6.4. Sắp xếp thời gian OT luân phiên
Phần này Luật sư để các bạn tự tưởng tượng, không thể xuất bản chính thức lên website.
Nếu cần, chúng ta sẽ có 1 mini workshop về chủ đề này nhé!
Thân ái!
Xem thêm: Thời gian nghỉ giữa giờ, nghỉ giải lao có được tính vào thời gian làm việc không?