Vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có bị xử phạt không?

Vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có bị xử phạt không? Đây là câu hỏi đang được rất nhiều người quan tâm trong bối cảnh mà dữ liệu cá nhân ngày càng trở nên nhạy cảm và dễ bị lạm dụng hơn bao giờ hết. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về các quy định liên quan đến luật bảo vệ dữ liệu cá nhân, những hình thức xử phạt khi vi phạm và những kiến thức cần thiết để người dân có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình.

1. Tại sao việc bảo vệ thông tin cá nhân lại có tầm quan trọng to lớn?

Trong thời đại số hóa ngày nay, thông tin cá nhân đang trở thành một tài sản quý giá, được nhiều tổ chức, doanh nghiệp thu thập, lưu trữ và khai thác nhằm phục vụ các hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thức đầy đủ về các rủi ro tiềm ẩn và những quy định pháp lý liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Khi thông tin cá nhân rơi vào tay kẻ xấu hoặc bị sử dụng trái phép, các hậu quả có thể rất nghiêm trọng, từ đánh cắp danh tính, lừa đảo tài chính cho đến việc xâm phạm quyền riêng tư. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức và thực thi các biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân là điều vô cùng quan trọng.

Sự tiến bộ trong công nghệ

Những bước tiến nhanh chóng của công nghệ đã dẫn đến sự hình thành một khối lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ. Các doanh nghiệp thường sử dụng thông tin này để phân tích hành vi của người tiêu dùng, cải thiện dịch vụ cung ứng và tăng cường lợi nhuận. Tuy vậy, điều này cũng đặt ra nhiều câu hỏi liên quan đến quyền riêng tư cá nhân và trách nhiệm của những doanh nghiệp này theo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân mà chúng ta cần lưu tâm.

Nguy cơ từ việc lạm dụng thông tin

Khi dữ liệu cá nhân bị sử dụng sai mục đích, nó có thể mang lại những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng như đánh cắp danh tính, gian lận tài chính, hoặc thậm chí các vụ tấn công mạng. Hệ lụy không chỉ dừng lại ở cá nhân mà còn tác động sâu rộng đến toàn xã hội.

Khung pháp lý về bảo vệ thông tin cá nhân

Để ứng phó với những mối nguy từ việc lạm dụng dữ liệu, nhiều quốc gia đã thiết lập các Bộ luật bảo vệ dữ liệu cá nhân liên quan, đảm bảo rằng thông tin của công dân được bảo vệ một cách tối ưu nhất có thể. Điều này cũng là sự khẳng định rõ ràng về quyền lợi của mỗi cá nhân trước sự xâm phạm từ bên ngoài.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã ban hành các luật bảo vệ dữ liệu cá nhân nhằm bảo vệ quyền lợi của người dùng và quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, doanh nghiệp trong việc thu thập và xử lý dữ liệu. Một số đạo luật tiêu biểu gồm:

GDPR (General Data Protection Regulation - Quy định Bảo vệ Dữ liệu chung của Liên minh Châu Âu): Được áp dụng từ năm 2018. Quy định này yêu cầu tất cả các tổ chức phải minh bạch trong việc thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân, đồng thời cho phép người dùng có quyền kiểm soát thông tin của họ.

CCPA (California Consumer Privacy Act - Đạo luật Quyền riêng tư của Người tiêu dùng California): Cho phép người dùng kiểm soát dữ liệu cá nhân của họ và quy định nghiêm ngặt về việc chia sẻ dữ liệu.

Luật An toàn Thông tin Mạng tại Việt Nam: Quy định trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc tuân thủ luật bảo vệ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng.

Tại Việt Nam, Nghị định 13/2023/NĐ-CP quy định rõ về trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc thu thập, xử lý, lưu trữ và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Bất kể tổ chức hay cá nhân trong nước hay nước ngoài nếu liên quan đến xử lý DLCN tại Việt Nam, dù thực hiện trong hay ngoài lãnh thổ, đều phải tuân thủ quy định của luật bảo vệ dữ liệu cá nhân. Như vậy, tất cả các thực thể liên quan đến hoạt động xử lý DLCN đều có trách nhiệm tuân thủ và có thể bị xử lý nếu vi phạm.

DLCN được hiểu là các thông tin gắn liền với một cá nhân cụ thể hoặc giúp nhận diện một cá nhân. Điều này bao gồm thông tin cơ bản như họ tên, số điện thoại, địa chỉ email đến các dữ liệu nhạy cảm như sinh trắc học, tài chính, y tế. Với tính chất bao quát và mở rộng, Nghị định 13 đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền riêng tư của người dân.

2. Hành vi vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân

Các hành vi vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có thể được phân chia thành nhiều loại khác nhau, cụ thể như sau:

• Thu thập thông tin cá nhân mà không được phép: Là khi một cá nhân hoặc tổ chức thu thập dữ liệu của người khác mà không có sự đồng ý từ chủ thể hoặc không rõ ràng về mục đích sử dụng thông tin đó.
• Làm lộ thông tin cá nhân hoặc giao dịch dữ liệu trái phép: Đây là những hành vi tiết lộ, trao đổi thông tin cá nhân mà không có sự đồng ý của người sở hữu.
• Xâm nhập vào hệ thống lưu trữ thông tin cá nhân: Hành vi này bao gồm việc hack hoặc chiếm đoạt thông tin để sử dụng cho mục đích bất hợp pháp.
• Lợi dụng thông tin cá nhân với những mục đích gian dối: Các hành vi này thường liên quan đến việc lừa đảo, gian lận tài chính, đe dọa cũng như xúc phạm danh dự của người khác.

Các hành vi trên có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với quyền riêng tư, tài sản, danh dự của từng cá nhân và cũng như ảnh hưởng đến uy tín của các tổ chức liên quan.

3. Các chế tài xử phạt khi vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân

(Ảnh minh họa: Các chế tài xử phạt khi vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân)

Theo Nghị định tại Điều 4 Nghị định 13/2023/NĐ-CP, hành vi vi phạm về bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có 03 hình thức xử lý như sau:

Điều 4. Xử lý vi phạm quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân

Cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân tùy theo mức độ có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính, xử lý hình sự theo quy định.

1. Xử lý kỷ luật 

Đối với cá nhân vi phạm trong phạm vi cơ quan, tổ chức, hành vi vi phạm có thể bị xử lý kỷ luật nội bộ. Chế tài này áp dụng chủ yếu cho cán bộ, công chức, viên chức hoặc người lao động thuộc các doanh nghiệp. Việc xử lý có thể bao gồm cảnh cáo, khiển trách, đình chỉ công tác hoặc thậm chí buộc thôi việc tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi.

2. Xử phạt vi phạm hành chính

Hiện nay đã có dự thảo Nghị định xử phạt hành chính trong lĩnh vực an ninh mạng và Mục 2 Chương 2 của Nghị định 13/2023/NĐ-CP quy định việc xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Theo đó, tổ chức có hành vi vi phạm thì sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính:

Mức phạt tiền từ 120.000.000 đến 200.000.000 đồng nếu gây thiệt hại tùy mức độ có thể bị phạt gấp 2 lần hoặc 3 lần mức phạt ở trên hoặc 5% tổng doanh thu tại Việt Nam.

Và bị áp dụng biện pháp xử phạt bổ sung như: 

(i) Ngừng cung cấp dịch vụ;

(ii) Buộc thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả về an ninh mạng;

(iii) Tước quyền sử dụng các giấy phép liên quan tới xử lý dữ liệu cá nhân;

(iv) Ngừng hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân;

(v) Áp dụng các biện pháp để không thực hiện được hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân.

Bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả: 

(i) Công khai xin lỗi trên các phương tiện thông tin đại chúng;

(ii) Bồi thường hậu quả, thiệt hại đối với tổ chức, cá nhân (nếu có).

Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 01 năm cho nên nếu Dự thảo Nghị định được thông qua và ngày phát hiện vi phạm vẫn trong thời hạn 01 năm, tổ chức vi phạm cũng có khả năng bị xử phạt VPHC với hành vi đã thực hiện trước đó.

3. Xử lý hình sự

Trong những trường hợp vi phạm nghiêm trọng, cá nhân vi phạm rất có thể sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015. Một số tội danh liên quan đến việc xâm hại dữ liệu cá nhân được nêu rõ bao gồm:

• Tội xâm phạm bí mật thư tín, điện tín (Điều 159) đề cập đến hành vi chiếm đoạt và phát tán thông tin cá nhân một cách trái phép.
• Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng (Điều 288) có nghĩa là các hoạt động bán mua hay trao đổi dữ liệu cá nhân một cách bất hợp pháp.
• Tội sử dụng công nghệ để chiếm đoạt tài sản (Điều 290) được áp dụng trong các tình huống thường gặp như lừa đảo tài chính thông qua việc đánh cắp thông tin cá nhân.
• Tội lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm quyền lợi cá nhân (Điều 331) xảy ra khi hành vi xâm phạm dữ liệu cá nhân tạo ra hậu quả nghiêm trọng cho quyền lợi của người khác.

Theo quy định, tùy thuộc vào đặc điểm cũng như mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm liên quan đến dữ liệu cá nhân, các tổ chức hoặc cá nhân thực hiện những hành động này sẽ bị xử lý theo hình thức tương ứng phù hợp với tình huống cụ thể.

4. Các biện pháp ngăn ngừa vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân

4.1. Đối với cá nhân

Cần tránh việc công khai thông tin cá nhân trên những nền tảng không đáng tin cậy để bảo vệ quyền riêng tư của bạn. Nên tạo mật khẩu mạnh mẽ và bật tính năng xác thực hai bước nhằm bảo vệ tài khoản của bạn một cách tốt nhất có thể. Khi sử dụng các ứng dụng và dịch vụ trực tuyến, hãy thường xuyên kiểm tra quyền truy cập để đảm bảo an toàn cho dữ liệu của bạn.

4.2. Đối với doanh nghiệp và tổ chức

Các tổ chức cần phải tuân thủ chặt chẽ các quy định được nêu trong Nghị định 13 về việc bảo vệ thông tin cá nhân.

• Xây dựng một chính sách bảo vệ dữ liệu rõ ràng và minh bạch, giúp mọi người dễ dàng hiểu và tuân thủ.
• Nguyên cứu và tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao nhận thức cho nhân viên liên quan đến bảo mật thông tin và luật bảo vệ dữ liệu cá nhân.
• Cần áp dụng công nghệ mã hóa hiện đại, thiết lập các biện pháp bảo mật chặt chẽ cũng như kiểm soát quyền truy cập một cách hiệu quả.

(Ảnh minh họa: Các biện pháp ngăn ngừa vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân)

Vi phạm luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có thể bị xử phạt nghiêm khắc thông qua các hình thức kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Dù khung pháp lý về xử phạt vi phạm DLCN tại Việt Nam còn đang hoàn thiện, cá nhân và tổ chức không nên có tâm lý chờ đợi mà cần chủ động thực hiện các biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân. Việc tuân thủ các quy định không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của cá nhân mà còn góp phần xây dựng môi trường số an toàn và minh bạch hơn

Xem thêm bài viết: Trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng